İçindekiler

Tiroid Bezi Nedir? Görevleri Nedir?

Tiroid Testleri Ne Anlama Gelir?

TSH Yüksekliği Nedir?

TSH Yüksekliği Sebepleri, Belirtileri, Tedavisi

TSH Düşüklüğü Nedir?

TSH Düşüklüğü, Belirtileri, Tedavisi

Tiroid Bezi Nedir?

Tiroid bezi boyunumuzda soluk borusunun önünde yer alan kelebek şeklinde bir bezdir. Ağırlığı yaklaşık 20 gr olan tiroid bezi sağ lop (sağ kanat), sol lop (sol kanat) ve istmus denilen orta kısımdan oluşur. Tiroidin sağ lob ve sol lobun boyutları ortalama olarak 50*30*20 mm kadardır. Bu boyutlarda kişiye göre farklılaşma olabilir. Tiroid bezinde büyüme (Guatr) bezinde kendisinde olabileceği gibi bezinde içindeki nodüle (kitleye) bağlı da olabilir.

Tiroid Bezinin Görevleri Nelerdir?

Tiroid bezinin görevi tiroid hormonlarının üretimi ve kana salgılanmasıdır. Tiroid bezi t4 ve t3 denilen hormonları üretir. Tiroid hormonların metabolizmanın düzgün şekilde yürütülmesi, vücut ısısının sağlanması, hücrelerin gelişimi, gebelerde embiyonun gelişimi gibi fonksiyonları vardır. Tiroid hormonlarının normal şekilde yürütülmesi sağlıklı bir metabolizma için büyük önem taşır. Tiroid hormonları yetersiz salgIlandığında yani tiroid az çalıştığında (Hipotiroidi) halsizlik, enerji düşmesi, kabızlık, kolay üşüme, unutkanlık, ödem, cilt kuruluğu, saç dökülmesi gibi şikayetler meydana gelir. Tiroid hormonlarının aşırı şekilde salgılanması veya tiroidin fazla çalışması durumunda ise çarpıntı, ellerde titreme, kilo kaybı, sinirlilik, terleme, adet düzensizliği, saç dökülmesi gibi şikayetler meydana gelir.

Tiroid Testleri Ne İfade Eder?

Tiroid bezinin normal çalışıp çalışmadığını belirlerken öncelikle kanda hormonlara bakılır. Tiroid bezinden salgılanan ana hormonlar serbest T4 ve serbest T3 hormonlarıdır. Bu hormonlar kanda taşınırken Tiroid binding globülin ve albümin gibi taşıyıcılara bağlanırlar. Total T4 ve Total T3 ölçümü serbest tiroid hormonlarının kanda taşıyıcı proteinlere bağlanmış düzeylerinin ölçümünü ifade eder. Tiroid binding globülin ve albümin gibi taşıycı proteinler seviyesi birçok faktörden ( karaciğer hastalıkları, doğum kontrol ilaçları, obezite, erkeklik hormonları) gibi birçok faktörden etkilendiği için klinik pratikte serbest T4 ve serbest T3 hormonlarının ölçümü kullanılır.

Tiroid bezinin normal çalışıp çalışmadığını değerlendirmede önemli diğer test TSH (Tiroid Stimulan Hormon)’dur. TSH hipofiz bezinden salgılanır ve kandaki tiroid hormonu düzeylerini takip eder. Tiroid hormonları yetersiz (hipotiroidi) olduğunda TSH hormonu yüksek seviyelere çıkar. TSH’ın yükselmesi aslında tiroid bezine bir mesaj ve emirdir. TSH’ın tiroid bezinden hormon yapım ve salınımını arttırıcı etkisi, tiroid bezini büyütücü etkisi vardır. Aslında beynimiz tarafından salgılanan TSH’ın yükselmesi tiroid bezinden daha fazla tiroid hormonu üretimi yapılmasının emridir. Ancak tiroid bezi TSH’ın bu emrine tiroid hormonlarını yükselterek cevap veremiyorsa yani TSH yükselmesine rağmen tiroid hormonları üretimi arttıralamıyorsa tiroid tembelliği yani hipotiroidi başlamış demektir. (Hipotiroidi detaylı bilgi için tıklayınız.)

TSH hormonunun düşmesi ise tiroidin fazla çalıştığı (hipertiroidi) durumlarda meydana gelir. Tiroid fazla çalıştığı zaman (hipertiroidi) tiroid hormonlarının kanda seviyesinin azaltılmasını sağlamak için beynimiz hipofiz bezinden TSH salınımını azaltarak tiroidin fazla çalışmasını düzeltmeye çalışır. Ancak graves hastalığı (zehirli guatr), toksik adenom, toksik multinoduler guatr gibi durumlarda tiroid bezinin kendisi aşırı tiroid hormonu ürettiği için TSH hormonu devamlı olarak düşük olarak kalacaktır. (Zehirli guatr detaylı bilgi için tıklayınız.)

Tiroid bezinin değerlendirmesinde kan testleriyle bakılan diğer önemli testler tiroid antikorlarıdır. Anti-TPO ve Anti-TG özellikle haşimato hastalığında yükselen ve hipotiroidiye sebep olan antikorlardır. Tiroid bezindeki 2 önemli molekül olan Tiroid peroksidaz ve tiroglobulin moleküllerine karşı bağışıklık sisteminin saldırması sonucu (Otoimmunite) bu antikorlar yükselir. Bu antikorlar sıklıkla ailede tiroid hastalığının bulunmasıyla ilişkilidir yani genetik yatkınlık gösterir. Anti-TPO ve Anti-TG antikorlarının tiroid bezinde yaptığı tahribat sonucunda tiroid bezi işlevini kaybedebilir ve bu durum tiroid hormonlarının yetersiz üretimiyle sonuçlanabilir (Hipotiroidi). 

TSH reseptör antikoru (TRAB) bağışıklık sisteminin tiroid bezine karşı oluşturduğu önemli antikorlardan biridir. Bağışıklık sistemi tiroid bezi üzerindeki TSH reseptörüne karşı yabancı görme reaksiyonu oluşturur. Yani yabancı bir bakteri veya virüse karşı oluşturduğu reaksiyonun bir benzerini TSH reseptörüne karşı oluşturur ve bunun sonucunda TSH reseptörü devamlı uyarılarak tiroid bezinin aşırı çalışmasına sebep olur. Böylece tiroid bezi aşırı çalışmaya başlayarak aşırı miktarda tiroid hormonu üretimi yapmaya başlar ve Zehirli Guatr oluşuma sebep olur. TSH reseptör antikoru (TRAB) Graves hastalığının (Zehirli Guatr) tanısında, hastalığın takibinde, hastalığının şiddetinin izlenmesinde ve göz tutulumunda (Graves Oftalmopatisinde) önemli bir göstergedir. (Detaylı bilgi için tıklayınız  TSH Reseptör Antikoru – TRAB)

Tiroid hormonları için yapılan kan testlerinin yanında tiroid bezininin sağlığını gösteren diğer önemli bir inceleme Tiroid Ultrasonografisidir.

Tiroid Ultrasonografisi ile

- Tiroid bezinin şekli,

- Tiroid Bezinin Büyümesi (Guatr) veya Küçülmesi (Atrofi)

- Tiroid bezinde iltihaplanma olup olmadığı (Haşimato vb)

- Tiroid Bezi içinde Nodül denilen kitlelerin olup olmadığı

- Tiroid Bezindeki Nodüllerinin iyi huylu veya kötü huylu özellik taşıyıp taşımadığı

- Tiroid Nodüllerinin kanser riski taşıyıp taşımadığı

- Tiroid Nodüllerinden tiroid biyopsisi yapılma kararı

 - Tiroid bezi ve Tiroid Nodüllerin kanlanması incelenir.

Tiroid Bezi İncelemesinde Yapılan Testler

-          TSH, fT4 (Serbest T4), fT3 (Serbest T3)

-          Anti-TG, Anti-TPO, TSH Reseptör Antikoru

-          Tiroglubulin

-          İdrar İyot

-          Selenyum

-          Tiroid Ultrasonografisi

-          Tiroid Sintigrafisi

TSH Yüksekliği Nedir?

TSH tiroid stimulan hormon ifadesinin kısaltmasıdır. TSH vücüdumuzda hipofiz bezinden üretilen bir hormondur. Hipofiz bezi gözümüzün arkasında bulunan ve tiroid bezi, böbreküstü bezi, yumurtalık ve testisleri yöneten hormonları salgılayan ve büyümeyi idare eden bezdir. Hipofizden üretilen ve tiroid hormonlarını yöneten hormon ise TSH’dır.

TSH tiroid bezi üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır. TSH tiroid bezinin büyümesini, gelişmesini, tiroid hormonlarının düzgün bir şekilde üretilmesini, tiroid hormonlarının kanda normal seviyede tutulmasını, tiroid bezine iyot alınmasını sağlar.

Tiroid bezinden üretilen serbest T4 ve serbest T3 isimli hormonlar TSH’ın kontrolündedir. Yani serbest T4 ve serbest T3 hormonlarının normal seviyede tutulması için TSH görev alır. Sağlıklı bir insanda serbest T4 hormonu kanda yeterli miktarda değilse TSH yüksekliği olur. Eğer tiroid bezi yeterli kapasitede hormon üretebiliyorsa TSH yüksekliği tiroid bezinden serbest T4 üretiminin artışına sebep olur. Serbest T4 yeterli seviyeye geldiğinde ise TSH tekrar normale döner ve bu şekilde sağlıklı tiroid fonksiyonları devam ettirilir.

Eğer tiroid bezi yeterli serbest T4 hormonu üretemiyorsa TSH yüksekliği kalıcı hale gelebilir. Bu durum tiroid bezinin yavaşlaması (Hipotiroidi) anlamına gelir.

Normal TSH Değeri Kaç Olmalıdır?

Normal TSH Değeri: 0,5 - 4,0 mU/L

Yüksek TSH Değeri: 4,0 mU/L üzeri

Düşük TSH Değeri: 0,5 mU/L altı

Gebelikte olması gereken TSH Değeri: <2,5 mU/L’dir.

TSH Yüksekliği Sebepleri

TSH yüksekliği geçici veya kalıcı olabilir.

TSH Yüksekliğine Sebep Olan Durumlar

• Hasimato hastalığı,
• Tiroid bezinin ameliyatla alınması
• İyot eksikliği,
• Çeşitli ilaçlar (lityum, amiodaron, aşırı iyot takviyesi),
• Gebelik,
• Zehirli guatr tedavisinde kullanılan ilaçların aşırı dozda olması,
• Doğumsal olarak tiroid bezinin olmaması,
• Beyindeki hipofiz bezinden aşırı miktarda TSH salgılayan kitle olması
• Laboratuvar Hataları

TSH Yüksekliği Belirtileri Nedir?

TSH yüksekliği genel olarak tiroid bezinin yetmezliği yani hipotiroidi anlamına gelir. Tiroid bezi yetmezliği yani hipotiroidi halsizlik, yorgunluk, kabızlık, saç dökülmesi, kilo alma, kilo vermekte zorlanma, cilt kuruluğu, adet düzensizliği, ödem, kolay üşüme, dalgınlık, unutkanlık, dikkat dağınıklığı gibi şikayetlere yol açabilir.

TSH Testi Nasıl Yapılır?

TSH testi koldan kan alınarak yapılır. TSH testi için açlık gerekmez.

TSH’ın Ne Kadar Yüksek Olduğu Önemli Midir?

Evet, önemlidir. TSH’ın ne kadar yüksek olduğu tiroid bezi az çalışmasının yani tembelliğinin (Hipotiroidinin) derecesini yansıtır. Çok yüksek TSH tiroid bezinin daha ciddi yavaşladığını gösterir. Tiroid bezindeki ciddi yavaşlama ise şikayetlerin daha çok ve daha ciddi yaşanmasına sebep olur. TSH yüksekliği yani hipotiroidi ciddi derecede uzun süre devam ederse miksödem koması denilen bilinç kaybı, vücutta aşırı ödem, soğuk ve kuru cilt ile sonuçlanan komaya sebep olabilir.

TSH Yüksekliği Durumunda Ne Yapılması Gerekir?

TSH yüksekliği varsa Endokrinoloji ve Metabolizma hastalıkları doktoruna başvurmanız gerekir. Doktorunuzun öncelikle TSH yüksekliğinin sebeplerini araştırması gerekir. TSH yüksekliğinde tedavi bu duruma sebep olan duruma göre değişebilmektedir. Bunun için kanda serbest T4 ve serbest T3 hormonlarının bakılması, anti-TPO ve anti-TG tiroid antikorlarının bakılması, gerekiyorsa iyot düzeyinin incelenmesi ve Tiroid ultrasonu başlangıçta yapılması gereken testlerdir. Doktorunuz sebep olan duruma göre tedavi başlayacaktır.

TSH Düşüklüğü

TSH tiroid stimulan hormon ifadesinin kısaltmadır. TSH hipofiz bezinden salglılanan tiroid bezinin çalışmasını, tiroid hormon üretimini, tiroid bezinin büyümesini, tiroid bezine iyot alınmasını yöneten hormondur. TSH’ın ana görevi ise tiroid bezinden serbest T4 ve serbest T3 hormonlarının kanda ideal ve normal şekilde düzeyinin sağlanmasıdır.

Normal TSH Değeri

Sağlıklı bir kişide TSH 0,5 - 4,0 mU/L arasında tutulur. Bu düzey tiroid hormon ihtiyacına göre beyindeki hipofiz bezi tarafından ayarlanır. TSH düşüklüğü ise TSH değerinin 0,5 mU/L altına düşmesi olarak tanımlanır.

TSH Düşüklüğü Sebepleri

- Tiroid Bezinin Aşırı Çalışması (Hipertiroidi)

- Zehirli Guatr (Graves Hastalığı)

- Aşırı Tiroid Hormonu Üreten Nodül (Toksik Adenom)

- Ağrılı Tiroid Bezi İltihaplanması (Subakut Tiroidit)

- Emzirme Tiroiditi (Postpartum Tiroidit)

- Aşırı doz tiroid ilacı kullanımı

- Gebelik

- Çeşitli İlaçlar (iyot, amiodaron, lityum)

- Hipofiz Bezinden Yetersiz TSH Salgılanması

TSH Düşüklüğü Belirtileri

TSH düşüklüğü çarpıntı, ellerde titreme, kilo kaybı, sinirlilik, tahammülsüzlük, saç dökülmesi, sıcak basması, adet düzensizliği gibi bulgulara yol açar. Bu bulgular TSH’ın normal seviyeden ne kadar düştüğü ile ilişkilidir. Normal sınıra yakın bir TSH durumunda belirtiler daha hafif izlenebilirken, TSH düşmesi derinleştikçe belirtilerin şiddeti artış gösterir.

TSH Düşüklüğü Tedavisi

TSH düşüklüğünüz varsa endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları doktoruna başvurmalısınız. Doktorunuz öncelikle TSH yüksekliğinin sebebini araştıracaktır. Bunun için kanda tiroid testlerine ek olarak tiroid antikorları, tiroid ultrason ve gerekirse tiroid sintigrafisi testleri istenir.

 TSH düşüklüğünün tedavisi altta yatan sebebe göre değişkenlik gösterir. Altta yatan sebep zehirli guatr gibi bir sebepse öncelikle tiroidi yavaşlatan ilaçlar başlanır. Bu ilaçların dozu aylık muayene ve takiplerle ayarlanarak hastanın şifaya ulaşması amaçlanır.

Faydalı Linkler (Tıklayınız)

- TSH Nedir?

- Hasimato Hastalığı

- Hipotiroidi - Tiroid Tembelliği - Az Çalışması

- Zehirli Guatr

- Subakut Tiroidit (Ağrılı Tiroid İltihabı)

Doç. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları